نرم افزار کتابخانه اصول فقه
| کتابخانه اصول فقه |
|---|
موضوع: اصول فقه تولید کننده:مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی محتوا:75 عنوان کتاب، ارائه همزمان متن و شرح، فهرست اصطلاحات اصولی تاریخ : |
«کتابخانه اصول فقه» نخستین نرم افزار اصولى است که در زمینه مباحث اصولى ارائه گردیده است و شامل مهمترین منابع شیعه در مورد اصول فقه؛ یعنى دربردارنده ۷۵ عنوان از اساسی ترین کتب اصولى در ۱۷۶ مجلد از ۵۱ نویسنده بزرگ می باشد.
محتویات
محتویات
- نمایش متون کتاب ها با خطوط مختلف
- امکان علامت گذارى، نمایه زنى، رنگى کردن متون با ذکر عناوین و حاشیه نویسى بر متن ها
- قابلیت دسترسى به متون دلخواه از طریق فهرست کتب، فهرست واژه ها و جستجوهاى متنوع در متون کتاب ها و فهرست آنها
- پیوند بین شروح و تعلیقه ها با متن کتاب ها
- ضمیمه شدن اصطلاحات اصولى به برنامه
- امکان یادداشت بردارى از متن‌هاى دلخواه
- قابلیت چاپ متون منتخب در همه قسمت هاى برنامه
- شرح حال مؤلفان، شارحان و کتاب ها و نسخه شناسى آنها
- راهنماى جامع براى استفاده بهینه از نرم افزار
امکانات برنامه
نرم افزار «اصول فقه» داراى قابلیت هاى فراوانى است که کاربر را در دستیابى آسان به موضوعات و مطالب اصولى یارى می رساند. این امکانات عبارتند از:
نمایش متن
در این قسمت، فهرست کتاب هاى موجود در برنامه به همراه متن کتاب انتخابى در اختیار کاربر قرار دارد. امکان انتخاب عنوان کتاب و جلد و صفحه آن از راههاى مختلف در بخش نمایش متن فراهم می باشد، به گونه اى که پژوهشگر با گزینش شماره جلد دلخواه به ابتداى آن جلد از کتاب منتقل می شود و با درج شماره صفحه مورد نظر، متن نمایش به ابتداى همان صفحه از جلد جارى انتقال می یابد.
در ارائه متن کتاب ها هر سه قسمت متن، شرح و تعلیقه با رنگ مشخصى در برنامه آمده است. از طریق انتخاب کتاب، جلد، صفحه و فهرست درختى می توان به تمامى متن کتاب و فصل هاى آن دسترسى پیدا کرد.
از قابلیت هاى مهم این برنامه، آن است که همه پاورقی ها در متن کتاب آورده شده و با علامت ویژه اى مشخص شده اند و ویژگى بارز آن این است که آخرین پاورقی اى که پژوهشگر مشاهده کرده، به صورت فعال باقى می ماند. به منظور دستیابى به متون برنامه، سه محیط جداگانه؛ یعنى فهرست درختى کتاب ها، نام کتاب ها و نام مؤلفان طراحى شده است که دسترسى آسان کاربر را به مطالب مورد نظر فراهم می سازد.
شرح و متن
از قابلیت هایى که براى اولین بار در این نرم افزار گنجانده شده است، پیوند دادن میان شرح و متن است. از آن جایى که معمولاً در کتاب هایى که داراى شرح می باشند، تنها قسمتى از متن آورده شده است و کاربر براى دسترسى به متن کامل آن دچار مشکل می شود، در این برنامه متن تمامى کتاب ها و شروح آنها در کارتابل جداگانه اى به نام «شرح و متن» فراهم آمده و میان آنها ارتباط برقرار شده است. علاوه بر شروح، پاورقی ها نیز در متن کتاب آورده شده‌اند.
جستجو
قابلیت جستجو در این برنامه در دو قسمت طراحى شده است:
- الف) جستجو در متن کتابخانه نور اصول فقه:
در این بخش، محقق می تواند کلمه دلخواه خود را به دو شکل دقیق و غیردقیق جستجو نماید. یکى دیگر از امکانات این قسمت توانایى کاربر در انجام انواع جستجوى ترکیبى عبارت یا تک واژه به صورت دقیق و غیردقیق می باشد.
علاوه بر این، به خاطر تنوع و فزونى پیشوندها و پسوندها در کلماتى نظیر بالبراءة، فالبراءة، کالبراءة و... و نیز به جهت دشوارى جستجو در تمامى مشتقات یک ریشه، جستجوى پیشرفته «فهرست سازى» در برنامه گنجانده شده است تا بدین وسیله کاربر بتواند با به کاربردن کاراکترهاى عمومى یا حروف نامتعین (* و ؟) مشتقات یک ریشه یا پیشوند و پسوندهاى یک کلمه را بدست آورد و جستجو کند.
در این قسمت، حالت ریشه اى بیشتر مورد نظر است و به همین خاطر، در حالت غیردقیقِ «فهرست سازى» حروفى مانند ؤ، ئ و... به صورت همزه لحاظ شده اند، برخلاف قسمت فهرست سازى کلمات و جستجوى ترکیبى که حالت نوشتارى مورد نظر است.
کتابخانه نور اصول فقه به عنوان مثال، اگر کاربر بخواهد در «فهرست سازى» به دنبال کلمه «المؤمن» بگردد، ابتدا باید به این صورت بنویسد: «* امن» و سپس به امر جستجو مبادرت ورزد. در این حال، کلمه «المؤمن» را در فهرست دیده می شود؛ چون ملک، ریشه کلمات است، ولى اگر بخواهد همین کلمه را در فهرست کلمات بیابد، باید بنویسد: «المؤمن» که به سرعت کلمه «المؤمن» را در دسترس کاربر قرار می دهد؛ زیرا ملک، حالت نوشتارى است. در حالت غیردقیق در فهرست سازى، بین حروف کوچک و بزرگ و حروفى که در نوشتن چندین شکل براى آنها لحاظ شده تفاوتى نمی باشد، اما در حالت دقیق مطابق نوشتار جستجو می گردد.
- ب) جستجو در فهرست:
امکان جستجو در فهرست، همان قابلیت هاى جستجو در متن را داراست، با این تفاوت که در این قسمت پژوهشگر می‌تواند در فهرست و عناوین بابها نیز به جستجو بپردازد؛ مثلاً چنانچه کاربر بخواهد بداند که در کدام یک از متون درباره برائت بحث شده است، نخست باید در قسمت «جستجو در فهرست»، بنویسد: «البراءة» و سپس آن را مورد کاوش قرار دهد.
در این صورت، عنوان هایى که کلمه «البراءة» در آنها موجود باشد به مشاهده کاربر می رسد. ضمن این که پژوهشگر می تواند به متن همان بابها نیز دسترسى پیدا کند. از قابلیت هاى دیگرى که در بخش جستجو وجود دارد، امکان محدودکردن دامنه جستجو به کتب یا جلدهاى خاصى از یک کتاب می باشد.
اصطلاحات اصولى
براى آشنایى کاربران با اصطلاحات اصولى، کتاب «اصطلاحات الأصول»، تألیف آیت اللّه شیخ على مشکینى در این برنامه به ترتیب الفبایى آورده شده است تا محقق بتواند به آسانى به اصطلاحات خاصّ علم اصول دست یابد و در مسیر پژوهش از آنها استفاده مطلوب را ببرد.
امکانات پژوهشى
به وسیله گزینه «نشانه گذارى» کاربر می تواند در جاهاى مختلف متن نشانه گذارى نماید تا در فرصت هاى بعدى با حرکت بر روى آنها دوباره آن مطالب را بررسى کند.
در قسمت «نمایه گذارى بر متن» می توان در کتاب هاى مختلف نمایه گذارى کرده و براى هر متنى عنوان خاصى قرار داد تا در هنگام نیاز به تمامى متونى که داراى نمایه می باشند، دست یافت.
با استفاده از قابلیت «حاشیه نویسى» محقق می تواند دیدگاه هاى خود را در هر کجاى متن که خواست بنویسد و آنها را در کنار متن مشاهده کرده و در صورت لزوم به تمام حواشى دست یابد.
گزینه «رنگى کردن متن منتخب» این امکان را به کاربر می دهد تا متن هاى گوناگونى را در کتاب هاى مختلف به رنگ دلخواه خود درآورد و در مواقع نیاز به تمام آن متن ها دسترسى پیدا نماید. چنانچه پژوهشگر در جایى از متن قرار گرفته و نمی داند که عنوان متن چیست، می تواند با زدن کلید «تطبیق» به سرعت عنوان متن را بازیابى نموده و این گونه از قابلیت تطبیق متقابل متن با فهرست بهره مند گردد.
کتابخانه نور اصول فقه کتاب شناسى
در قسمت «اطلاعات جانبى»، توضیحات مفیدى درباره کتاب هاى موجود در برنامه و شرح حال مؤلفان آنها ارائه گریده است. همچنین، به منظور آشنایى با نسخه هاى عرضه شده در برنامه، اطلاعاتى در مورد نسخه شناسى هر یک از کتب در دسترس کاربر قرار دارد.
سایر امکانات
«امکان چاپ» تمام متن کتاب و یا قسمتى از آن با اندازه هاى متفاوت در قسمت هاى مختلف این برنامه امکان پذیر است. کاربر با انتخاب گزینه «راهنما» در هر قسمت از برنامه که باشد، توضیحات مربوط به آن قسمت را مشاهده خواهد کرد. همچنین می تواند مطالبى را که به هنگام پژوهش انتخاب شده، به قسمت «یادداشت» انتقال داده و عملیات هاى متفاوتى را همچون ذخیره سازى، کپى، چاپ و... روى آن به انجام رساند.
در بخش «امکانات جانبى» به منظور سهولت استفاده از برنامه، هفت نوع صفحه کلید رایج همانند نور، زرنگار، ویندوز عربى و... گنجانده شده است. ضمن این که امکان انتخاب هر یک از هفت نوع قلم نمایش در این قسمت وجود دارد. پژوهشگر می تواند براى تعیین مسیر و ثبت پژوهش هاى خود و نیز امکان حذف نمایه ها، حاشیه ها، رنگ متن ها و علامت هاى موجود در همه کتب از گزینه «تحقیقات» استفاده کند.
قابلیت «تغییر زبان برنامه به سه زبان فارسى، عربى و انگلیسى» در این لوح فشرده وجود دارد که موجب تغییر زبان در همه قسمت ها به جز متن کتب برنامه می شود.
ضمایم برنامه
ویرایشگر فارسى و لاتین نورنگار و برنامه مبدّل نور در قسمت ضمایم برنامه ارائه گردیده است.
کتب برنامه
این لوح فشرده که مشتمل بر اساسی ترین منابع شیعه در زمینه اصول فقه است، شامل ۷۵ عنوان از مهمترین کتاب هاى اصولى در ۱۷۶ جلد از ۵۱ نویسنده معتبر می باشد. عناوین کتب موجود در برنامه کتابخانه اصول فقه عبارتند از:
- أجود التقریرات، ۲جلد، محمدحسین نائینى (۱۳۵۵ـ۱۲۷۶ هـ.ق)
- أصول الاستنباط فى أصول الفقه، ۱جلد، سید على نقى حیدرى (۱۴۰۳ـ۱۳۲۵ هـ.ق)
- الأصول الأصلیة والقواعد الشریعة، ۱جلد، سید عبداللّه شبّر (۱۲۴۲ـ۱۱۹۲ هـ.ق)
- الأصول العامة للفقه المقارن، ۱جلد، سید محمدتقى حکیم (متولد ۱۳۴۶ هـ.ق)
- أصول الفقه، ۲جلد، محمدرضا مظفر (۱۳۸۴ـ۱۳۳۲ هـ.ق)
- أصول المهذبة، ۱جلد، غلامحسین مجتهد تبریزى
- بحوث فى الأصول، ۱جلد، محمدحسین غروى (۱۳۶۱ـ۱۲۶۹ هـ.ق)
- بحوث فى علم الأصول، ۷جلد، سید محمدباقر صدر (۱۴۰۰ـ۱۳۵۰ هـ.ق)
- بدائع الأفکار، ۱جلد، میرزاى رشتى (۱۳۱۲ـ۱۲۳۴ هـ.ق)
- تحریرات فى الأصول، ۶جلد، سید مصطفى خمینى (۱۳۵۶ـ۱۳۰۹ هـ.ق)
- تمهید القواعد، ۱جلد، شهید ثانى (۹۶۶ـ۹۱۱ هـ.ق)
- تهذیب الأصول، ۳جلد، امام خمینى (۱۴۰۹ـ۱۳۲۰ هـ.ق)
- دراسات فى علم الأصول، ۴جلد، سید ابوالقاسم خویى (۱۴۱۳ـ۱۳۱۷ هـ.ق)
- دررالفوائد، ۲جلد، شیخ عبدالکریم حائرى (۱۳۵۵ـ۱۲۷۶ هـ.ق)
- دروس فى علم الأصول، ۲جلد، سید محمدباقر صدر (۱۴۰۰ـ۱۳۵۰ هـ.ق)
- الذریعة الى اصول الشریعة، ۲جلد، سید مرتضى علم الهدى (۴۳۶ـ۳۵۵ هـ.ق)
- الرسائل، ۱جلد، امام خمینى (۱۴۰۹ـ۱۳۲۰ هـ.ق)
- رسالة فى الاجتهاد والتقلید، ۱جلد، شیخ انصارى (۱۲۸۱ـ۱۲۱۴ هـ.ق)
- رسالة فى التسامح فى أدلة السّنن، ۱جلد، شیخ انصارى (۱۲۸۱ـ۱۲۱۴ هـ.ق)
- رسالة فى المشتق، ۱جلد، ابوالقاسم کلانتر (۱۲۹۲ـ۱۲۲۶ هـ.ق)
- رسالة فى المشتق، ۱جلد، شیخ انصارى (۱۲۸۱ـ۱۲۱۴ هـ.ق)
- رسالة فى المشتق، ۱جلد، میرزاى شیرازى (۱۳۱۲ـ۱۲۳۰ هـ.ق)
- روائع الأمالى، ۱جلد، ضیاءالدین عراقى (۱۳۶۱ـ۱۲۷۸ هـ.ق)
- العدة فى أصول الفقه، ۲جلد، شیخ طوسى (۴۶۰ـ۳۸۵ هـ.ق)
- غایة المسئول، ۱جلد، فاضل اردکانى (۱۳۰۵ـ۱۲۳۵ هـ.ق)
- فرائد الأصول، ۲جلد، شیخ انصارى (۱۲۸۱ـ۱۲۱۴ هـ.ق)
- الفصول الغرویة فى الأصول الفقهیة، ۱جلد، محمدحسین اصفهانى (متوفى ۱۲۵۴ هـ.ق)
- فوائد الأصول، ۱جلد، محقق خراسانى (۱۳۲۹ـ۱۲۵۵ هـ.ق)
- فوائد الأصول، ۴جلد، محمدحسین نائینى (۱۳۵۵ـ۱۲۷۶ هـ.ق)
- الفوائد الحائریة، ۱جلد، وحید بهبهانى (۱۲۰۵ـ۱۱۱۷ هـ.ق)
- قاعدة لاضرر، ۱جلد، ضیاءالدین عراقى (۱۳۶۱ـ۱۲۷۸ هـ.ق)
- القواعد والفوائد، ۲جلد، شهید اوّل (۷۸۶ـ۷۴۳ هـ.ق)
- قوانین الأصول، ۱جلد، میرزاى قمی
منابع
- پایگاه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، بخش تولیدات نرم افزاری، بازیابی: 6 آبان 1392.